Filip Czaja – Akropolis ­­‑ Adolescencja

ANALIZA

Pierwszym etapem mojej praca była praca analityczna mająca pomóc mi zbliżyć się do zrozumienia ale też odpowiednio zakroić granice interpretacji, konieczne dla dalszej pracy.
Prócz wielokrotnej lektury samego Akropolis, czytałem opracowania na temat tekstu oraz różne inne teksty Stanisława Wyspiańskiego chcąc lepiej zrozumieć jego intencje. Następnie zapoznałem się z szerokimi kontekstami – mitologią, Iliadą, księgą Wyjścia i bardziej konkretnymi motywami, których wielość przytłacza, to wszystko po to, by oddać odpowiedni szacunek treści.

W kolejnym kroku rozłożyłem dramat na części pierwsze, zarysowałem drogi i cele wszystkich postaci tak jak i niezwykle ważnych dla tekstu przestrzeni i czasu. Osobną linię którą rozpisałem była linia dźwiękowa – wszystkich wydarzeń dźwiękowych, które podkreślone są w tekście. Po tym etapie dokonałem wyboru interesujących i kluczowych w mojej interpretacji wątków, nastąpił więc proces redukcji.

SYNTETYCZNE ZNACZENIA ZAWARTE W WIZUALNEJ WARSTWIE TŁA

W utworze wizualnym dominuje kolorystyka szafiru i żółci/złota, zestawienie kolorów charakterystyczne dla twórczości młodopolskiego twórcy. Kolory te występują też w przestrzeni prezentacji tego utworu – Szafirowej Pracowni oraz korytarzu. Do pracy wykorzystałem własnoręcznie wykonane rysunki – symbolizujące wydarzenia dramatu i odnoszące się do pewnych kontekstów umieszczonych w tekście. Film jest onirycznym zapisem podróży po wnętrzu katedry zmieniającej swój wymiar. Kolejne filmy zmieniają estetykę, zwracając uwagę na różne aspekty przestrzeni przywoływane w tekście. Całość rozpoczyna się od syntetycznego znaku trumny – będącej również centrum katedry wawelskiej. To trumna św. Stanisława podtrzymywana przez cztery anioły, które wstają do ruchu, wstają by budzić – anioły te widzimy na kolejnych rysunkach. Pierwszym obiektem obudzonym miłością jest Niewiasta z pomnika Ankwicza, którą także widzimy po pierwsze jako symbol rysunkowy – stały, posąg. Następnie widzimy ją jako przetworzony obraz z oka trzęsącej się kamery. Sposobem prowadzenia kamery, drgającym pełnym napięcia pragnąłem zwrócić uwagę widza w stronę intymnego charakteru poznania. Podróżujemy po katedrze, spoglądając jak gdyby z ukrycia, jesteśmy we wnętrzu katedry która niejako imploduje od środka miłością i ruchem w który są wprawione posągi. Następnie oczom naszym pokazuje się Klio – muza historii w formie posągu katedry – jest ona jedną z bohaterek dramatu. Przeciwstawiona jest Pannie – obserwujemy jak w trakcie dialogu posągi ze stanu stałego niejako rozpadają się wizualnie, są wprawione w ruch. Akt I wieńczy obudzenie do życia symbolu wojny – Włodzimierza Potockiego przedstawionego w formie fotografii przemieniającej się w proch. Element wojny jest rozwinięty w dalszym akcie II, czyli wawelskiej Troi. Ponieważ przenosimy się do przeszłości – poetyka jest zmieniona na czarno-biały film, teraz jesteśmy na zewnątrz katedry i według dramatu rzeczywistość miesza się z odgłosami dzwonów przedstawionymi tutaj syntetycznie za pomocą serca dzwonu Zygmunt. Z racji tego iż mamy do czynienia z elementami dystorsji czasowej, będącej bezpośrednim wpływem zatrzymania czasu z aktu I zapowiadającym zmartwychwstanie a więc załamanie rzeczywistości, zauważamy załamanie czasu – czas zwalnia, zatrzymuje, się, biegnie do tyłu, zmienia prędkość. Podobnie jest z przestrzenią, katedra rozszerza się na Kraków mieszcząc w sobie zewnętrze, co pokazałem poprzez specyficzne techniki montażowe. Praca kamery jest tutaj już płynniejsza, nie znajdujemy się bowiem w intymnym, rozedrganym emocjonalnie, prywatnym wnętrzu, a na zewnątrz pokazując tak jak gdyby swoją uładzoną, piękniejszą od prawdy personę. Poza tym, ważnym elementem jest powtarzalność, ruch krążący, reprezentującym pewną stałość, cykliczność ale też zamknięcie Troi/Krakowa w powtarzalnych schematach i niemożliwości ucieczki przed tragedią//rozwiązaniem/przerwaniem cyklu i pojawieniem się nowego świeżego rytmu. Przerwanie koła symbolizowane jest przez urywany montaż, który odnosi się do nieuniknionego upadku Troi i zerwania z linią czasową nieznającą końca. Kolejna sfera w którą wchodzimy to księga Wyjścia, mamy tu do czynienia z osobną sferą czasową – symboliczno/metafizyczną, dlatego po raz kolejny zmieniona jest stylistyka. Fragment pierwszy przedstawia historię Jakuba za pomocą bram – reprezentujących kolejne etapy jego drogi – od przekupienia brata miską soczewicy, poprzez oszukanie ojca, odebranie błogosławieństwa, ucieczkę do Labana przed Ezawem itd. obserwujemy to z pozycji podróży przez pustynię, którą Jakub odbył, następnie wchodzimy w sferę absolutu za pomocą tzw. „drabiny Jakubowej” symbolizowanej przez koncentryczny układ oraz niebo. Po chwili oddechu konfrontujemy się z zegarem/czasem w ostatecznym pojedynku Jakuba z Aniołem. Jest to dla mnie szczególnie ważny fragment – moment ten stanowi moim zdaniem punkt kulminacyjny utworu. Człowiek walczy z Bogiem i wygrywa, okazuje się silniejszy, wola i wiara małego człowieka przewyższa prawa i systemy. Utożsamiam się z Jakubem, sam bowiem prowadzę nierówną walkę z systemem, nauką i światem, który nie zawsze ma rację. Jednocześnie uważam, że wszyscy ludzie w pewien sposób nie zgadzają się na rzeczywistość, będącą czasem niesprawiedliwą i podejmują, wydawać by się mogło, skazaną na porażkę walkę, redefiniują sami siebie, ale i świat wokół, sprawiając, że on się zmienia, staje się czymś innym. W ten sposób jakaś część człowieka umiera, po to by narodził on się na nowo – co według mnie stanowi esencję Akropolis. W języku wizualnym przedstawione jest to przez konflikt dwóch symboli – kwiatu – organicznego, obłego – kwiat może tylko rosnąć, rozkwitać bądź więdnąć, jest w ciągłym ruchu i zmianie, nieuchwytny. Drugi symbol z którym kwiat walczy to kraty – niejako klatka. Klatka jest prosta, konkretna, określona, opisana, nie można w niej znaleźć błędu. Klatka nie może się nie podobać, bo jest nijaka, to zbiór kątów prostych, nie ma tutaj różnorodności, organiczności. Klatka jest trwała niczym stal, wieczna, niezmienna. Symbolizuje wzory, reguły, zasady ale i ograniczenia. W walkę tych dwóch symboli wrysowane są obrazy walki małego człowieka z czymś co go znacznie przewyższa, walki wygranej i zakończonej jego wyzwoleniem. Przyjście światła i zmartwychwstania jest przedstawione przez absolut – koncentryczny i nieujmowalny – wizualny twór kończy się tranzycją do bieli od czerni/śmierci którą to się rozpoczął.